“พลอยเมืองจันท์” กับภูมิปัญญาชาวจันทบุรี นครอัญมณีที่เราภูมิใจ

ถ้าพูดถึงจังหวัดจันทบุรี หนึ่งในของดีขึ้นชื่อก็ต้อง “พลอยเมืองจันท์” ถามว่าทำไมถึงเป็นเช่นนั้น นั่นก็เพราะจันทบุรีเป็นพื้นที่ที่สายแร่อัญมณีไหลผ่าน ทำให้ที่นี่กลายเป็นดินแดนค้าพลอยที่สำคัญของโลก (ใช่จ้ะ ระดับโลกเลยนะ) ทั้งยังส่งผลต่อวิถีชีวิตและอาชีพของชาวบ้านในจังหวัดจันทบุรีไปด้วย เรียกว่าตลอดระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมา จากรุ่นสู่รุ่น “การขุดพลอย ร่อนพลอย และการทำเหมืองพลอย” ก็ได้กลายเป็นเอกลักษณ์ของชาวจันทบุรีไปแล้วแบบยืนหนึ่ง หาใครมาล้มแชมป์ไม่ได้จนบัดนี้ 

เสน่ห์จันทบุรี เมืองสายแร่อัญมณีแห่งภาคตะวันออก

ในอดีตจังหวัดจันทบุรีเป็นบริเวณที่ปล่องภูเขาไฟโบราณเคยปะทุ ทำให้มีแร่ล้ำค่าใต้ดินถูกดันขึ้นมาสะสมอยู่บริเวณใกล้ผิวโลก เมื่อเวลาผ่านไปก็มีการขุดเจอพลอยในพื้นที่เป็นจำนวนมาก ตั้งแต่สตาร์แซปไฟร์สีดำ สตาร์แซปไฟร์สีทอง บุษราคัม แซฟไฟร์สีเขียว ไปจนถึงไพลิน นำไปสู่กิจการทำเหมือง การเผาพลอย และการเจียระไนพลอยที่เกิดขึ้นจากภูมิปัญญาของชาวบ้าน และเกิดการสร้างรายได้ให้ชุมชนมาอย่างต่อเนื่อง ในปัจจุบันเหมืองพลอยยังเป็นทั้งสถานที่ให้ความรู้และเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ให้ผู้คนที่มีความสนใจเรื่องพลอยเข้าชมได้อีกด้วย หนึ่งในแหล่งที่รู้จักกันอย่างดีก็เช่น ศูนย์สาธิตและแหล่งเรียนรู้พลอยแหวน ตำบลพลอยแหวน อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี

ศูนย์การเรียนรู้ชุมชน บ่อพลอยเหล็กเพชร นอกจากนี้ยังมี ศูนย์ส่งเสริมอัญมณีและเครื่องประดับจันทบุรี เป็นศูนย์กลางที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับอัญมณีและเครื่องประดับที่สมบูรณ์แบบที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทยเราด้วย

วิธีการหาพลอยแบบโบราณ ภูมิปัญญาดั้งเดิมของชาวจันทบุรี

วันนี้เราจะพาไปเริ่มเรียนรู้กันตั้งแต่ต้นน้ำ ซึ่งก็คือ “การหาวัตถุดิบ – ขุดพลอยแบบดั้งเดิม” ไปจนถึงปลายน้ำในการค้าขายอัญมณี ว่ากว่าจะมาเป็นเครื่องประดับสักชิ้น ต้องผ่านขั้นตอนอะไรมาบ้าง สิ่งเหล่านี้มีให้เราชมที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชน บ่อพลอยเหล็กเพชร ซึ่งเป็นหนึ่งในบ่อพลอยที่ชาวบ้านใช้ขุดพลอยกันจริง ๆ และมีการอนุรักษ์ให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ให้นักท่องเที่ยวสามารถเข้าไปเรียนรู้วิธีการหาพลอยแบบโบราณ

คล้ายการทำเหมืองพลอยแบบดั้งเดิม จากที่ไปสัมผัสมาบอกเลยว่าได้ฟีลมากๆ นี่คือประสบการณ์จริงจากสถานที่จริงที่ไม่ใช่จะหากันได้ง่ายๆ ใครที่สนใจอยากมาลองดูบ้าง สุดฯแนะนำให้มาในช่วงฤดูแล้ง หรือตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนเป็นต้นไป ซึ่งเป็นฤดูที่เขานิยมหาพลอยกัน  

บ่อพลอยเหล็กเพชร อ.เมืองจันทบุรี จ.จันทบุรี

มาถึงหน้างานต้องเปลี่ยนเสื้อผ้าให้เรียบร้อย จากนั้นก็ได้เวลาลงไปบ่อที่ขุดเตรียมไว้สำหรับการขุดหาพลอย ความลึกเฉลี่ยประมาณ 4-5 เมตรแล้วแต่บ่อ ไม่ต้องกังวลว่าจะเงอะงะ (แต่ก็อาจจะมีบ้างเล็กน้อยประสามือใหม่ 55) เขาจะมีเจ้าหน้าที่คอยให้คำแนะนำและดูแลอยู่ตลอดกระบวนการ 

งานนี้เราจะมีอุปกรณ์คู่ใจที่เรียกกันว่า “โพล่” เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ขุดและตักดินในบ่อที่มีทั้งก้อนกรวดและพลอยปะปนกันอยู่ใส่ลงไปในถัง ทั้งขุดทั้งตักกันจนได้ปริมาณที่ต้องการแล้วก็จะนำขึ้นไปทำความสะอาดต่อไป

แร่ที่เราขุดมาได้ เขาเรียกกันว่า “ลูกร่อน” เราจะต้องนำลูกร่อนนี้ไปใส่ตะแกรงกระด้งแล้วร่อนบนผิวน้ำที่บ่อร่อน นี่คือกรรมวิธีแบบสมัยโบราณแท้ๆ เพื่อทำความสะอาดและคัดแยกพลอยออกมา แต่ถ้าจะพูดถึงเวอร์ชั่นปัจจุบันก็มีอีกวิธีหนึ่งคือ นำแร่ที่ขุดได้ใส่ลงในกระบะคัดแยกขนาดใหญ่ ในนั้นจะมีตะแกรงเล็กๆ สำหรับกรองพลอยอีกที แล้วก็จะใช้สายยางฉีดน้ำเข้าไป ให้แรงดันน้ำล้างดินออกจากตัวพลอย ใดๆคือในกระบวนการร่อนนี้ ถ้านักท่องเที่ยวร่อนเจอพลอย ก็สามารถนำกลับบ้านไปเป็นของที่ระลึกได้คนละ 1 เม็ด (เริ่ด!) ที่เหลือนอกจากนั้นก็นำส่งไป “โกลน” และ “เจียระไน” โดยช่างฝีมือ ให้มีสีและรูปทรงที่สวยงาม เป็นประกายระยิบระยับ รวมถึงมีน้ำหนักที่ดี เพื่อเพิ่มความสวยงามและมูลค่า 

ทั้งหมดนี้เป็นกรรมวิธีที่เราประทับใจมาก เพราะทุกขั้นตอนสะท้อนให้เห็นถึงความรู้ ความเชี่ยวชาญ อันเป็นภูมิปัญญาทางวิชาชีพของชุมชนชาวจันทบุรีที่ควรอนุรักษ์และสืบทอดเป็นมรดกของชาติต่อๆ กันไปอย่างยิ่ง

ตลาดพลอย ถนนศรีจันทร์ ถนนอัญมณี 

สำหรับใครที่กำลังมองหาเครื่องประดับชิ้นใหม่ หรือมีแพลนที่จะไปจังหวัดจันทบุรี สุดฯ แนะนำเลยว่า นอกจากการไปเรียนรู้ภูมิปัญญาชาวบ้านและลงมือขุดพลอยกันจริงๆ แล้ว อีกกิจกรรมหนึ่งที่ไม่ควรพลาดคือ การไปเลือกซื้อพลอยแบบวิถีชาวจันท์ และไม่มีที่ไหนจะเหมาะสมกับกิจกรรมนี้มากไปกว่าถนนอัญมณี หรือตลาดพลอย บริเวณถนนศรีจันทร์และตรอกกระจ่าง แหล่งรวมการซื้อขายอัญมณีทั้งผู้ค้าชาวไทยและต่างชาติที่ขึ้นชื่อที่สุดในจังหวัดจันทบุรี

ตลาดพลอย ถนนศรีจันทร์ เปิดให้ซื้อขายกันในช่วงวันศุกร์ถึงวันอาทิตย์เวลา 10.00 – 18.00 น. โดยมีร้านเจียระไนพลอย ร้านค้าอัญมณี และร้านทองรูปพรรณ มากกว่า 120 ร้าน ตลอด 2 ข้างทาง ที่เต็มไปด้วยบรรยากาศการซื้อขายพลอยที่แสนคึกคัก เรียกได้ว่าเป็นถนนสายเศรษฐกิจที่ของจังหวัดจันทบุรีก็ไม่เกินไป หรือถ้าจะพูดถึงระดับประเทศ ที่นี่ก็นับได้ว่าเป็นตลาดค้าพลอยที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งเลยก็ว่าได้เช่นกัน

 

นี่ก็ใกล้ตรุษจีนเข้ามาทุกที หากใครเดินทางไปจันทบุรี ก็จะได้พบกับเทศกาลสุดพิเศษที่จัดขึ้นเพียงปีละครั้งเท่านั้น นั่นก็คือเทศกาลนานาชาติ “พลอยและเครื่องประดับจันทบุรี 2021” หรือ “International Chanthaburi Gems and Jewelry Festival 2021” จัดโดย สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ GIT ซึ่งครั้งนี้จะจัดขึ้นในวันที่ 3 – 7 กุมภาพันธ์ 2565 ณ ศูนย์ส่งเสริมอัญมณีและเครื่องประดับจันทบุรี, เคพี จิวเวลรี่ เซ็นเตอร์ ตลอดจนถึงตลาดพลอย ถนนศรีจันทร์

ภายในงานจะมีการจำหน่ายอัญมณีและเครื่องประดับจากผู้ประกอบการทั่วประเทศ กิจกรรมสัมมนา แถมด้วยไฮไลท์คือการจัดแสดงสุดยอดพลอยสวย จากการประกวด “The GIT’s Enchanting Ruby & Sapphire Award) ที่เฟ้นหาพลอยสวยงาม หายาก จากทั้งในและต่างประเทศมาให้ผู้ร่วมงานได้ชมกันอีกด้วย 

งานนี้ไม่ใช่แค่ผู้คนที่อยู่ในวงการอัญมณีที่ไม่ควรพลาด คนรักอัญมณี หรือขาช้อปที่ชอบของสวยของงามก็พลาดไม่ได้เช่นกัน รับรองว่ามาแล้วได้เครื่องประดับพลอยน้ำงาม ในราคาเป็นกันเองเพราะผู้ผลิตมาขายกันเองถึงที่  

 

ลงทะเบียนเข้าร่วมงานได้ที่: https://www.eventpassinsight.co/mobile/registration/create/icg/?code=2021  หรือถ้าอยากรู้รายละเอียดของการจัดงานมากกว่านี้ สามารถโทร. 02-634 4999 ต่อ 625 หรือคลิ๊ก www.changemsfest.com และ  www.git.or.th

                                                                                                      

ยังมีเรื่องสนุก ๆ ให้อ่านต่อได้เลย

ทำความรู้จัก ฉางอัน 12 ชั่วยาม ซีรี่ย์จีนขึ้นหิ้งกวาดรางวัลนับสิบ!!!
ระยะแอบรัก จากนิยายสู่ซีรี่ย์จีนแนวรักข้างเดียว ชวนซึ้งตั้งแต่ต้นจนจบ
คดีปีศาจแห่งเมืองไคเฟิง กับ 2 เวอร์ชั่นทั้งนิยายและซีรี่ย์จีนที่ควรค่าแก่การตามเก็บ