“เมื่อไม่มีคนดูโขน ฉันจะดูเอง” พระบรมราชชนนีพันปีหลวง กับคุณูปการอันยิ่งใหญ่ต่อ โขนไทย

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจที่สอดคล้องกับพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ห อยู่เสมอ ในเรื่องการอนุรักษ์ศิลปะวัฒนธรรมก็เช่นกัน พระองค์ทรงให้ความสำคัญแก่ศิลปะไทยโบราณแขนงต่างๆ เพื่อมิให้สูญหายไปจากประเทศ หนึ่งในนั้นคือ โขนไทย

โขนไทย ศิลปะยิ่งใหญ่ของชาติ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงตระหนักถึงวัฒนธรรมของชาติ และทรงเคยมีพระราชเสาวนีย์ว่า “เพราะประเทศของเรามีสิ่งที่น่าภาคภูมิใจ ชาวต่างชาติยังนิยมมาดูศิลปวัฒนธรรมไทยกันมากขึ้นๆ สะท้อนให้เห็นว่าบ้านเมืองของเรามีประวัติศาสตร์ ดั่งประเทศที่เจริญแล้ว ซึ่งไม่จำเป็นต้องคุยกันมาก เพียงเห็นศิลปะก็บ่งบอกถึงรากเหง้าว่า ประเทศนั้นเป็นอย่างไร” 

เมื่อปี พ.ศ. 2545 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี  ได้ทรงมีพระราชปรารภกับสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ว่าปัจจุบันมีคนไทยดูโขนน้อยมาก สร้างความเป็นห่วงอย่างมากแก่พระองค์ท่าน เพราะทรงตระหนักว่า ศิลปวัฒนธรรมไทยเป็นของล้ำค่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ฟื้นฟูการแสดงโขนขึ้นมา ถึงกับทรงมี พระราชเสาวนีย์ด้วยว่า “เมื่อไม่มีคนดูโขน ฉันจะดูเอง” 

อีก 4 ปีต่อมากรมศิลปากร ได้สนองพระราชเสาวนีย์ใน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และแนวพระราชดำริในสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ให้จัดสร้างเครื่องแต่งกายโขนที่มีเอกลักษณ์วิจิตรงดงาม ตามแบบแผนสมัยโบราณ เพื่ออนุรักษ์ให้เป็นแบบมาตรฐานของกรมศิลปากร

อนึ่ง สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชเสาวนีย์เรื่อง เครื่องแต่งกายโขนของกรมศิลปากร โดยทรงเป็นห่วงชุดแต่งกายโขนในขณะนั้นว่า ชุดพระ-นาง ยักษ์ หนุมาน แต่ละขนาด รูปแบบ สี และลวดลายแตกต่างไปจากในสมัยเดิมมาก จะเห็นว่าเมื่อชุดโดนแสงไฟจะมีลักษณะสวยงาม แต่ดูใกล้ชิดแล้วจะเห็นลวดลายค่อนข้างหยาบ พระองค์ท่านจึงได้พระราชทานทรัพย์จำนวน 300,000 บาท เพื่อให้กรมศิลป์นำไปศึกษาค้นคว้า หาข้อมูลของเดิมและทำการจัดสร้างเครื่องแต่งกายโขนให้มีลวดลายประณีต งดงาม ตามแบบแต่งกายโขนเดิม

อีกทั้งยังมีพระราชเสาวนีย์โดยตรงถึงเรื่องศิลปะการแต่งหน้านักแสดงด้วย ว่าสมัยนี้ตัวพระจะทาปากแดง ทั้งที่สมัยก่อนที่พระองค์เคยทอดพระเนตรไม่ได้ทาอย่างนั้น จนเกิดการพัฒนาเป็นการแต่งหน้าที่เน้นเส้นสายลายไทย มีสีสัน แต่ยังคงเอกลักษณ์ความเป็นไทยไว้

นี่จึงเป็นที่มาของโขนพระราชทาน ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ฟื้นฟูและอนุรักษ์เอาไว้ จนกลายเป็นศิลปะประจำชาติที่สืบสานมายังปัจจุบัน อีกทั้งยังเป็นศิลปะที่ช่างต่างชาติต่างให้ความสนใจและชื่นชมอีกด้วย

ข้อมูลจาก oknation.nationtv.tv , www.moe.go.th
ภาพจาก www.prachachat.net , www.megazy.com , welovethaiking.com , www.banmuang.co.th
เรียบเรียง Ploychompoo

เรื่องราวที่น่าสนใจอื่นๆ

รวมพระฉายาลักษณ์ในชุดผ้าไทย ของพระราชินี

ตามรอยเครื่องเสวย ณ หัวหิน 8 ร้านอร่อยที่ ในหลวงรัชกาลที่ 9 และพระราชินีทรงโปรด

ผ้าไทย ใครว่าเชย? แต่งให้สวยก็เริดไม่แพ้ใคร